Geschiedenislessen uit Boedapest
Uiteraard kan je in Boedapest vele heerlijke dagen spenderen met het bezichtigen en bezoeken van al het moois dat deze stad te bieden heeft. Maar als je de Hongaren ook beter wilt leren begrijpen is een duik in de donkere periodes van de 20e eeuw zeker de moeite. De winnaar schrijft de geschiedenis, en in Boedapest is er wel wat gewisseld van ‘winnaar’. Na WO1 verloren de Hongaren 2/3 van hun land (en inwoners), ze waren immers deel van Oostenrijk-Hongarije en dus mede-schuldig. Ze sloten zich aan bij Duitsland in WO2 in de hoop land terug te krijgen, maar waren voor Joden toch een toevluchtsoord. Nadien werden ze bevrijd en opnieuw bezet, deze keer door Rusland. En in ’89 was het in Hongarije dat de afbraak van het Ijzeren Gordijn, en daarmee de val van het communisme, begon.
Joodse wijk
Een absolute aanrader is een wandeling met gids door de Joodse wijken en een bezoek aan de grote synagoge (de grootste synagoge van Europa) én het monument van de schoenen op de kade. Je wordt er stil van. Vanuit heel bezet Europa vluchtten Joden naar Boedapest, omdat ze hier niet vervolgd werden. Tot in ’44, in de laatste maanden van de oorlog, Hitler z’n geduld verloor. Er volgde een staatsgreep. Maar de Hongaren saboteerden de pogingen om Joden te deporteren, en daarom werden de Joden, zigeuners en anderen ter plaatse geëxecuteerd. Hoeveel weet niemand, 400.000-600.000 schatte onze gids…
Terror Háza
Het ‘Terror háza‘ (Huis van terreur) museum toont beelden van zowel de Nazi periode als de communistiche periode daarna. Beklijvend, hard, maar toch een aanrader. Na de zwarte Hitler periode werden de Hongaren immers ‘bevrijd’ door de Russen. Op de beelden zie je de blije gezichten, de ongelooflijke hoop dat het béter zal worden, dat beloofden de Russen immers. Hitler had niet gebracht wat ze hoopten, maar deze keer? De jaren daarop werden de landeigenaars en vele anderen medogenloos behandeld. En weer vonden 100.000en de dood. Maar de oude beelden op televisie tonen de propaganda van die tijd: zou ik het geloofd hebben? En is dit museum niet net zo goed propaganda waarin het verleden dan pekzwart wordt afgeschilderd?
Memento Park
Een laatste uitstap over die periode was ‘Memento Park‘. In verschillende landen is er discussie over – hoe ga je om met beelden uit een geschiedenis waar je niet trots op bent? Bijvoorbeeld Leopold II in België. Verniel je ze? Laat je ze staan? De Hongaren hebben hun beelden uit de communistische periode samengebracht en bewaard in dit park. Een mooie tussenoplossing om je geschiedenis niet te vergeten, maar ook geen eer te bewijzen. Hoe heroïsch en prachtig! Beelden gemaakt door het smelten van oudere beelden van vroegere heersers. Nu worden ze bewaard, en geduid.
Ons respect groeide voor de Hongaren die ondanks alles hun eigenheid bleven bewaren. We hoorden vele anekdotes van stil verzet: de schoolkinderen die de aardappelen moesten opgraven duwden ze met hun schoen dieper in de grond, zodat de boer nog wat over had. De jongeren moesten Russisch leren op school, maar ze gaan er prat op dat niemand het écht leerde.
En dan besef je: mijn leeftijdgenoten hier zijn opgegroeid onder het communisme, kregen van hun ouders de verhalen van WO2 mee, en pas sinds ’89 horen ze bij het ‘vrije Westen’. Met enig argwaan, met een zeker ‘laat ons gerust’ gehalte en een flinke portie weemoed. Geen wonder dat de oudere generatie geen Engels spreekt.
Onze nieuwe landgenoten: een fascinerend, sterk en mooi volk. En de les die we nogmaals leerden: elk verhaal heeft 2 kanten, en zelden is er iets zwart/wit. Wie vertelt later het verhaal over de huidige periode? En wat zal de conclusie zijn?
